Το gaslighting είναι ένα πολύ καθημερινό και διαχρονικό φαινόμενο των ανθρώπινων σχέσεων, το οποίο ασκείται συνειδητά ή και ασυνείδητα. Πάντα όμως εκτελείται με τρόπο ύπουλο, που χρειάζεται προσοχή για να το διακρίνεις και να θέσεις τα όριά σου.
«Να είσαι ο εαυτός σου, όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι», λέει ένα από τα διασημότερα γνωμικά του Oscar Wilde, αλλά εάν κοιτάξεις γύρω σου, πιθανότατα θα βρεις τουλάχιστον ένα άτομο που δε θα έδινε δεκάρα για συμβουλές ενδυνάμωσης, αφού αυτό θα αποδυνάμωνε το δικό του παιχνίδι.
Σύμφωνα με τα στατιστικά, οι χειριστικοί άνθρωποι είναι πολύ περισσότεροι από όσοι νομίζουμε: για να αναφέρουμε ένα απλό αλλά κατατοπιστικό παράδειγμα, σύμφωνα με έρευνα του κέντρου YouGov, το 33% των γυναικών έχουν κατηγορηθεί ως τρελές ή παρανοϊκές από το σύντροφό τους.
Με άλλα λόγια, το gaslighting είναι ένα πολύ, πολύ καθημερινό και διαχρονικό φαινόμενο των ανθρώπινων σχέσεων: όταν κάποιος προσπαθεί με εμφανείς αλλά κυρίως αφανείς τρόπους να περάσει την άποψή του στους γύρω του, όταν επιδιώκει να λαμβάνει αλλά όχι να προσφέρει και να επιτίθεται άμα δεν γίνει το δικό του, σημαίνει ότι ασκεί χειριστική συμπεριφορά. Δεν είναι απαραίτητα συνειδητή αυτή η διαδικασία και σίγουρα δεν είναι αμετάβλητη.
Όπως μια χειριστική προσωπικότητα οικοδομεί βήμα-βήμα την επιρροή της, πρώτα παραγκωνίζοντας και έπειτα υποτιμώντας και προσβάλλοντας ένα άτομο, έτσι το θύμα έχει το περιθώριο να αντιδράσει, αμφισβητώντας τα θεμέλια αυτού του οικοδομήματος: το «όχι» είναι κάτι παραπάνω από θεμιτό.
Μάλιστα, θα λέγαμε ότι είναι απαραίτητο για μία υγιή σχέση, είναι επίσης βασικό να περνά κανείς χρόνο με τον εαυτό του, ενώ για κάθε δυσεπίλυτο πρόβλημα υπάρχουν και οι ειδικοί της ψυχικής υγείας.
Στον αντίποδα όμως, ποιες φράσεις είναι εκείνες που χρησιμοποιούν πολύ συχνά οι χειριστικές προσωπικότητες;
«Κάνεις σαν τρελή»
«Φέρεσαι σαν υστερική», «είσαι πολύ υπερβολική», «το παρακάνεις». Η πιο συνηθισμένη τακτική για να αποδυναμώσει κάποιος ύπουλα όσα λες είναι να ισχυριστεί με ήρεμο τόνο ότι ξεπερνάς τα όρια της λογικής. Αυτόματα, μαζεύεσαι. Εάν αυτό συμβαίνει επανειλημμένες φορές, αρχίζεις να αμφισβητείς τα πιστεύω σου, είτε σταματάς να εκφράζεις τις εκρήξεις σου, ανεξάρτητα με το πόσο δικαιολογημένες μπορεί να τις θεωρείς.
«Πολύ ευαίσθητος/-η είσαι»
Η ίδια στρατηγική απαντάται στις εκδηλώσεις λύπης και απογοήτευσης. Το άτομο πληγώνεται, εκφράζει τη θλίψη του και βρίσκεται τελικά υπόλογο για αυτή την αντίδραση. Έτσι, η συζήτηση μετατοπίζεται και αντί το ζευγάρι να εστιάσει στο τι προκάλεσε αυτή τη δυσαρέσκεια, ασχολείται με το πώς είναι ο ψυχισμός του ανθρώπου που στεναχωρήθηκε.
Μήπως κάποιον βολεύει αυτή η μετατόπιση;
«Ποτέ δεν το είπα αυτό»
Πολύ χαρακτηριστικό στη συμπεριφορά των χειριστικών ανθρώπων είναι η συνήθεια να υπόσχονται πράγματα προκειμένου να ενδώσεις στις επιθυμίες τους εκείνη τη στιγμή, αλλά μετά τα αρνούνται, αμφισβητώντας τη μνήμη σου. Εάν τότε εκφράσεις τη δυσαρέσκειά σου, θα βγεις ξανά υπερβολικός, με τη διόλου μικρή πιθανότητα να ακολουθήσει η φράση που αναφέραμε προηγουμένως.
Μάταιο. Απλά θέσε τα όριά σου.
«Φαντάζεσαι πράγματα»
Η άρνηση είναι γενικά η πάγια τακτική για τις ψυχοσυνθέσεις που ασκούν χειριστικές συμπεριφορές. Πέρα από υποσχέσεις που έδωσαν, είναι πολύ πιθανό να αρνηθούν γεγονότα και συμβάντα που θυμάσαι ξεκάθαρα. Δεν υπάρχουν ηθικοί φραγμοί, όταν κάποιος θέλει πάση θυσία να κερδίσει κάτι: θα παίξει και το τελευταίο του χαρτί, ώστε να βγει από πάνω.
Στιγμιαία θα αναρωτηθείς αν χάνεις τα λογικά σου, αλλά πιθανότατα μόλις τα ξαναβρήκες.
«Μην το κάνεις τόσο μεγάλο θέμα»
Μία λεκτική αντιπαράθεση, φτάνει σε άδοξο φινάλε, χωρίς να έχει δοθεί λύση, όταν ο άλλος αρνείται πολύ απλά τη σημασία της. «Τα παρασκέφτεσαι», «φουσκώνεις όλα στο κεφάλι σου», «συζητάμε όλο τα ίδια και τα ίδια».
Oneman.gr.Για να γίνεται πάντως λόγος για κάποιο θέμα και δη σε επανειλημμένη βάση, κάποιος λόγος θα υπάρχει – έτσι δεν είναι;