Επιστήμονες του ΕΛΓΟ Δήμητρα σε συνεργασία με την ΕΑΣ Νάξου χρησιμοποιούν το μικροβίωμα ως εργαλείο για την αυθεντικοποίηση προϊόντων Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης, της πατάτας Νάξου εν προκειμένω.
Την έλλειψη στην αγορά της πατάτας Νάξου, επισήμανε ο πρόεδρος της ένωσης αγροτικών συνεταιρισμών του νησιού, Δημήτρης Καπούνης, σε εκπομπή του MEGA πριν λίγες μέρες, σημειώνοντας ότι το κόστος παραγωγής του προϊόντος είναι αυξημένο σε σχέση με πέρσι.
Ο ίδιος είπε χαρακτηριστικά ότι εδώ και ένα μήνα δεν υπάρχουν στα σούπερ μάρκετ πατάτες Νάξου και πως ό,τι κυκλοφορεί «βαφτίζεται ως πατάτα Νάξου επαναφέροντας στο προσκήνιο το πρόβλημα των παράνομων ελληνοποιήσεων και φυσικά το ερώτημα αν και πως μπορούν να προστατευτούν τα ελληνικά ΠΟΠ προϊόντα.
Απάντηση φυσικά έχει να δώσει η επιστήμη: «Τις τελευταίες δεκαετίες, έχει σημειωθεί πληθώρα περιστατικών εξαπάτησης που ταράζουν την αγορά τροφίμων, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη ύπαρξης ενός μηχανισμού πρόληψης απάτης στα τρόφιμα και διασφάλισης της ταυτότητάς τους, όπως συμβαίνει και με την πατάτα Νάξου. Μια καινοτόμος προσέγγιση για την αυθεντικοποίηση της Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) πατάτας Νάξου είναι μέσω του μικροβιώματος των κονδύλων της.
Η μέθοδος συνίσταται στην ανάλυση της μικροβιακής κοινότητας που υπάρχει στο έδαφος και στα φυτά σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό περιβάλλον», σημειώνει ο ερευνητής στο Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, Δρ. Ιωάννης Γανόπουλος.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το μικροβίωμα τόσο του εδάφους, όσο και των φυτών μπορεί να είναι μοναδικό για διάφορες περιοχές εξαιτίας των διαφορετικών κλιματικών, γεωλογικών και περιβαλλοντικών συνθηκών. Ειδικότερα, οι πατάτες Νάξου, διαθέτοντας καταχώρηση Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) αποτυπώνουν τον ιδιαίτερό τους χαρακτήρα και την ποιότητα που οφείλεται στην περιοχή όπου παράγονται. Με άλλα λόγια, εργαλειοποιώντας το μικροβίωμα μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουροι ότι δεν μας κοροϊδεύουν οι έμποροι τροφίμων.
Ένα βήμα προς την αυθεντικοποίηση μέσω μικροβιώματος πραγματοποιήθηκε μέσω της σύμπραξης της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου με το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού-Δήμητρα (ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ) στο ερευνητικό πρόγραμμα (GrEaTest-potatoes) που ολοκληρώθηκε πριν κάποιους μήνες στο πλαίσιο του προγράμματος «Ενίσχυση σχεδίων έρευνας, ανάπτυξης & καινοτομίας στους τομείς προτεραιότητας της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου» με Κωδικό ΟΠΣ 3437 στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Νότιο Αιγαίο 2014-2020»
Ο δρ Γανόπουλος εξηγεί πως η αυθεντικοποίηση μέσω του μικροβιώματος ξεκινά από τη συλλογή δειγμάτων του εδάφους και των κονδύλων της πατάτας από την περιοχή Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης.
Αυτά τα δείγματα αναλύονται στο εργαστήριο για να προσδιοριστεί η σύνθεση του μικροβιώματος, χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνικές όπως είναι για παράδειγμα, η αλληλούχιση γονιδιώματος νέας γενιάς (NGS) που επιτρέπει την ανίχνευση και την ταυτοποίηση μικροοργανισμών σε μεγάλο βάθος.
«Μέσω αυτής της ανάλυσης, μπορεί να καταγραφεί ένα μικροβιακό αποτύπωμα που είναι χαρακτηριστικό της περιοχής παραγωγής. Αυτό το μικροβιακό αποτύπωμα μπορεί να πιστοποιήσει την αυθεντικότητα των προϊόντων, επιβεβαιώνοντας ότι οι πατάτες προέρχονται πράγματι από την καθορισμένη γεωγραφική περιοχή Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης και όχι από άλλη.
Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την προστασία των καταναλωτών από fake προϊόντα», λέει ο ερευνητής, συμπληρώνοντας πως με την εφαρμογή αυτής της μεθόδου προστατεύεται η γεωγραφική ταυτότητα των παραδοσιακών προϊόντων και ενισχύεται η αξία τους στην αγορά: «Η χρήση του μικροβιώματος ως εργαλείου για την αυθεντικοποίηση ΠΓΕ προϊόντων ανοίγει νέες προοπτικές στον αγροδιατροφικό τομέα, προσφέροντας μια ακριβή και αξιόπιστη μέθοδο για την επαλήθευση της προέλευσης των προϊόντων».
Προϊόντα με εγκυρότητα στις ετικέτες
Σύμφωνα με τον Δρα. Γανόπουλο, μια ενδιαφέρουσα πρόκληση στην έρευνα τροφίμων είναι η εγκυρότητα των ετικετών, ειδικά των προϊόντων με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) ή με Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ), σύμφωνα με το σύστημα γεωγραφικών ενδείξεων της ΕΕ για την ποιότητα των τροφίμων.
«Αυτές οι ετικέτες ποιότητας τροφίμων μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο για την προστασία των γενετικών πόρων, την υποστήριξη της βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης και την προσθήκη αξίας στα τρόφιμα μέσω της διαφοροποίησης με βάση τις οργανοληπτικές τους ιδιότητες και τις παραδοσιακές «know how» πρακτικές. Σε αυτό το πλαίσιο, ήδη παρατηρείται αυξανόμενη ζήτηση από τους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων της ΕΕ να διαφοροποιούν και να πιστοποιούν τα προϊόντα τους έτσι ώστε να ενισχύουν την ανταγωνιστικότητά τους στην παγκόσμια αγορά», λέει ο ίδιος.
Στον τομέα της ταυτοποίησης αγροτικών προϊόντων, η εξέλιξη σύγχρονων τεχνολογιών όπως το DNA barcoding και οι μοριακοί δείκτες, επιτρέπουν τη διάκριση διαφορετικών φυτικών ποικιλιών ή ειδών. Ωστόσο, αυτές οι τεχνικές δεν αρκούν για τον προσδιορισμό της γεωγραφικής προέλευσης των προϊόντων.
Για παράδειγμα, μια ποικιλία πατάτας με κατοχυρωμένη γεωγραφική ένδειξη μπορεί να καλλιεργηθεί και σε άλλη χώρα, όπως η Αίγυπτος και, με βάση μόνο την ανάγνωση του DNA, να φέρει την ίδια γεωγραφική ένδειξη, κάτι που δυσχεραίνει τη διάκρισή της από την αυθεντική. Γι’ αυτό, όπως τονίζει ο Δρ. Γανόπουλος, απαιτούνται συνολικές προσεγγίσεις που θα ενσωματώνουν διαφορετικά σύγχρονα εργαλεία και τεχνολογίες.
Οι ερευνητές του Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ ανέπτυξαν μέσω του έργου GrEaTest-Potatoes μια συνδυαστική μεθοδολογία που επιτρέπει την ανίχνευση της μοριακής υπογραφής των Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) προϊόντων.
Συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας την πατάτα ως φυτικό μοντέλο, παρουσίασαν ως απόδειξη αρχής (proof of principle) την πρώτη πολυ-ομική ανάλυση μεθυλίωσης DNA σε όλο το γονιδίωμα, την αλληλούχηση RNA καθώς και το πρωτεϊνικό προφίλ για τη σκιαγράφηση του μοριακού προφίλ της διάσημης πατάτας Νάξου και κατά τη συγκομιδή και μετά την αποθήκευση.
Ακόμη, εφάρμοσαν τεχνική βασισμένη στη μεταγονιδιωματική για να εντοπίσουν τις διαφορές στα μικροβιακά αποτυπώματα των πατατών ανάλογα με την περιοχή παραγωγής τους, συνδυάζοντάς την επιτυχώς για πρώτη φορά με εκτεταμένα δεδομένα -omics έτσι ώστε να αναλυθούν ολιστικά τα χαρακτηριστικά των κονδύλων, και με πληροφορίες από το πλήρες οικοσύστημα του φυτού. Τέτοιες μέθοδοι και τεχνολογίες μπορούν να εφαρμοστούν σε ένα ευρύ φάσμα αγροδιατροφικών προϊόντων, με στόχο τόσο την ακριβή ιχνηλάτηση της προέλευσής τους όσο και την επιβεβαίωση της αυθεντικότητας τους.
Ο δρ Γανόπουλος πιστεύει ότι πρέπει να ενισχυθεί η εφαρμογή των ερευνητικών αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τη συνεργασία της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου με το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού-ΔΗΜΗΤΡΑ (ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ), με στόχο την προστασία και την αυθεντικοποίηση των Προστατευόμενων Γεωγραφικών Ενδείξεων (ΠΓΕ) προϊόντων, όπως η πατάτα Νάξου.
Για να μπορέσει η Πολιτεία να εργαλειοποιήσει αυτά τα ερευνητικά αποτελέσματα χρειάζεται να χρηματοδοτήσει περαιτέρω την έρευνα και την ανάπτυξη τεχνολογιών που αφορούν την αυθεντικοποίηση και την προστασία των ΠΓΕ προϊόντων και να συστήσει ένα Κέντρο Αυθεντικοποίησης Αγροδιατροφικών Προϊόντων μέσω του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.
πηγη:naxostimes