Ομάδα αστρονόμων εντόπισε την αστρική μαύρη τρύπα με την μεγαλύτερη μάζα που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα στον Γαλαξία μας.
Η μαύρη τρύπα με την κωδική ονομασία GAIA BH3 ανήκει σε ένα διπλό αστρικό σύστημα και εντοπίστηκε σε δεδομένα της αποστολής Gaia του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος ESA.
Το στοιχείο εκείνο που «αποκάλυψε» την ύπαρξή της ήταν η “ταλαντευόμενη” κίνηση που προκαλεί με την βαρυτική της έλξη στο συνοδό της άστρο που βρίσκεται σε τροχιά γύρω της.
Η ανάλυση δεδομένων από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (VLT του ESO), καθώς και από άλλα επίγεια αστεροσκοπεία, επιβεβαίωσε ότι η μάζα της μαύρης τρύπας είναι 33 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ήλιου.
Οι αστρικές μαύρες τρύπες σχηματίζονται από την βαρυτική κατάρρευση άστρων μεγάλης μάζας, και αυτές που έχουν εντοπιστεί στον Γαλαξία μας έχουν κατά μέσο όρο μάζα περίπου 10 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ήλιου.
Ακόμα και η αστρική μαύρη τρύπα με την δεύτερη μεγαλύτερη μάζα που έχουμε ανακαλύψει, ο Κύκνος X-1 όπως είναι γνωστή, μόλις που φτάνει τις 21 ηλιακές μάζες.
Φυσικά, η μαύρη τρύπα με την μεγαλύτερη μάζα εντός του Γαλαξία μας δεν έχει αστρική προέλευση, καθώς ο Τοξότης Α*, δηλαδή η υπερμεγέθης μαύρη τρύπα που φιλοξενείται στο κέντρο του, έχει μάζα περίπου 4 εκατ. φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ήλιου.
Όπως, όμως, κάθε άλλη γαλαξιακή μαύρη τρύπα, απέκτησε την τεράστια μάζα της με άλλον τρόπο [δείτε για παράδειγμα το άρθρο Γαλαξιακές μαύρες τρύπες: βρέθηκε ο «χαμένος κρίκος» της εξέλιξής τους; – ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ].
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι η μαύρη τρύπα Gaia BH3 βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση από εμάς για τα αστρονομικά δεδομένα, δηλαδή μόλις 2.000 έτη φωτός μακριά, στον αστερισμό Αετός, και είναι η δεύτερη πλησιέστερη γνωστή μαύρη τρύπα στην Γη.
«Κανείς δεν περίμενε να βρει μια αστρική μαύρη τρύπα τόσο μεγάλης μάζας τόσο κοντά στην Γη, χωρίς να έχει εντοπιστεί μέχρι τώρα», λέει ο Pasquale Panuzzo, αστρονόμος του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) στο Αστεροσκοπείο των Παρισίων-PSL, στην Γαλλία.
Τα τελευταία χρόνια, η ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων από την συγχώνευση μαύρων τρυπών αποκάλυψε την ύπαρξη ενός πληθυσμού μαύρων τρυπών σε διπλά αστρικά συστήματα, οι οποίες έχουν μάζες μεγαλύτερες από τις αστρικές μαύρες τρύπες του Γαλαξία μας.
Πολλοί αστρονόμοι θεωρούν ότι αυτές οι μεγαλύτερης μάζας μαύρες τρύπες μπορεί να σχηματίζονται από την κατάρρευση γιγάντιων άστρων, που εμπεριέχουν πολύ λίγα στοιχεία βαρύτερα από το υδρογόνο και το ήλιο στη χημική τους σύνθεση.
Τα άστρα αυτά με την χαμηλή περιεκτικότητα σε μέταλλα (για τους αστρονόμους κάθε στοιχείο βαρύτερο από το υδρογόνο και το ήλιο χαρακτηρίζεται ως «μέταλλο») πιστεύεται ότι αποβάλλουν λιγότερη μάζα κατά τη διάρκεια της
ζωής τους, γι’ αυτό και τους απομένουν περισσότερα υλικά, ώστε με την κατάρρευσή τους στο τέλος της ζωής τους να σχηματίζουν μαύρες τρύπες μεγαλύτερης μάζας απ’ ό,τι συνήθως.
Μέχρι τώρα, όμως, δεν υπήρχαν αποδείξεις που να συνδέουν άμεσα τα φτωχά σε μέταλλα άστρα με μαύρες τρύπες μεγάλης μάζας.
Τα άστρα που ανήκουν σε διπλά αστρικά συστήματα τείνουν να έχουν παρόμοια σύνθεση, γεγονός που σημαίνει ότι το άστρο-συνοδός της μαύρης τρύπας «κρύβει» σημαντικά στοιχεία για το μητρικό της άστρο, που κατέρρευσε για να την σχηματίσει.
Πραγματικά, τα σχετικά δεδομένα δείχνουν ότι το άστρο-συνοδός έχει πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε μέταλλα, υποδεικνύοντας ότι και το μητρικό άστρο της μαύρης τρύπας GAIA BH3 ήταν επίσης φτωχό σε μέταλλα, δηλαδή ακριβώς όπως είχε προβλεφθεί.
Η σχετική μελέτη, με επικεφαλής ερευνητή τον Panuzzo, δημοσιεύθηκε στις 16 Απριλίου στο επιστημονικό περιοδικό Astronomy & Astrophysics.
Φωτογραφία: Καλλιτεχνική αναπαράσταση των τροχιών της μαύρης τρύπας (κόκκινο) και του άστρου-συνοδού της (μπλε), καθώς περιφέρονται γύρω από το κοινό κέντρο μάζας τους. Credit: ESO/L. Calçada/Space Engine (spaceengine.org)