Διασύνδεση Ελλάδας- Κύπρου: Το γεωπολιτικό ρίσκο.

Το αγκάθι αφορά το αίτημα του ΑΔΜΗΕ ότι εφόσον το έργο διακοπεί για λόγους ανωτέρας βίας, λόγω σοβαρού κινδύνου ή άλλης εμπλοκής για την οποία δεν θα ευθύνεται ο ίδιος, υπονοώντας προφανώς τον τουρκικό παράγοντα, να μπορεί να ανακτήσει τις μέχρι τότε δαπάνες με βάση τον συμφωνημένο από παλιά επιμερισμό του κόστους για κάθε τι γύρω από τη διασύνδεση. Την αναλογία δηλαδή 63% οι Κύπριοι καταναλωτές που είναι η καταρχήν ωφελούμενοι, καθώς με το έργο βγαίνουν από την ενεργειακή τους απομόνωση, και 37% οι Ελληνες.

Σχετική περυσινή ρυθμιστική απόφαση (22/2023, ΡΑΕΚ), όταν φορέας υλοποίησης του έργου ήταν ακόμη η κυπριακή EuroAsia Interconnector, συμφερόντων Κτωρίδη, άφηνε ανοικτό ένα τέτοιο παράθυρο. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι «ενδέχεται» να επιτραπεί να ανακτηθούν από τον φορέα υλοποίησης οι δαπάνες που θα έχουν μέχρι τότε γίνει σε περίπτωση που το έργο διακοπεί, χωρίς να ευθύνεται η εταιρεία.

Η στάση της Λευκωσίας

Σήμερα, η κυπριακή πλευρά δεν δέχεται να αφαιρέσει το «ενδέχεται», όπως ζητά ο ΑΔΜΗΕ, και να καταστήσει πιο σαφές και ξεκάθαρο το πλαίσιο, ότι ο φορέας υλοποίησης δεν θα χάσει τα λεφτά του αν π.χ. υπάρξει εμπλοκή της Τουρκίας κατά την πόντιση του καλωδίου σε κάποια θαλάσσια περιοχή. Κάτι που έχει συμπεριλάβει σε απόφαση της η αντίστοιχη ελληνική ρυθμιστική αρχή, έπειτα και από τη δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης ότι, λόγω της γεωστρατηγικής σημασίας του, το έργο πρέπει να προχωρήσει και ο φορέας υλοποίησης δεν θα επιβαρυνθεί σε περίπτωση γεωπολιτικού κωλύματος.

Τέτοια δέσμευση, παρ’ ότι η Κομισιόν δείχνει να θεωρεί εύλογο το ελληνικό αίτημα, δεν έχει δοθεί από τη Λευκωσία. Το κατέστησε σαφές ξανά χθες ο επικεφαλής της ΡΑΕΚ Ανδρέας Πουλλικκάς, ο οποίος όταν ερωτήθηκε σχετικά, παρέπεμψε, σύμφωνα με τις πληροφορίες, για το γεωπολιτικό ζήτημα στη κυπριακή κυβέρνηση.

Στη πράξη αυτό σημαίνει ότι στο σενάριο που η Τουρκία καταφέρει να μπλοκάρει το έργο, ο promoter θα χάσει το 63% των δαπανών (π.χ. πληρωμές προς τη Nexans για τη κατασκευή του καλωδίου) που θα έχει μέχρι τότε κάνει. Κανείς μέτοχος δεν θα δεχόταν να επενδύσει σε ένα έργο με υπαρκτό γεωπολιτικό κίνδυνο και καμία τράπεζα δεν θα δεχόταν να το χρηματοδοτήσει, όπως εξηγούν πηγές που παρακολουθούν από κοντά τις διεργασίες, αν δεν υπήρχε ρήτρα στο συμβόλαιο ότι δεν θα απωλέσει τα χρήματά του, στο σενάριο που αυτό ναυαγήσει για τον παραπάνω λόγο.

Στη κατεύθυνση αυτή, νέο λάδι στη φωτιά έριξε με δηλώσεις του χθες ο κύπριος υπ. Ενέργειας Γ. Παπαναστασίου. Είπε ότι αν ο ΑΔΜΗΕ, με αυτά τα δεδομένα (σσ: τις υπάρχουσες ρυθμιστικές αποφάσεις) καταλήξει πως δεν μπορεί να συνεχίσει το έργο, τότε αυτό σημαίνει ότι δυσκολεύεται να βρει επενδυτές, και άρα η ΕΕ θα πρέπει να βρει άλλον φορέα υλοποίησης. Σημειωτέον ωστόσο ότι η συμφωνία με τη Euroasia, ήταν μια διμερής ιδιωτική συμφωνία μεταβίβασης του έργου, χωρίς εμπλοκή της Κομισιόν.

Τα μηνύματα προς τον τουρκικό παράγοντα

Σύμφωνα με πήγες που έχουν γνώση του αντικειμένου, με τη στάση της η κυπριακή πλευρά να μη θέλει να επιβαρυνθεί, στο μέρος που της αναλογεί, για το γεωπολιτικό ρίσκο του έργου, είναισαν να επιμένει να το πάρει όλο πάνω της η ελληνική, η οποία δεν είναι ο άμεσα ωφελούμενος από τη διασύνδεση.

Σύμφωνα με μια δεύτερη ανάγνωση, αρνούμενη η Λευκωσία να αναλάβει το γεωπολιτικό κίνδυνο για ένα έργο που αφορά απλή πόντιση καλωδίου,δημιουργεί εντυπώσεις στον τουρκικό παράγοντα ενόψει και των επόμενων κρίσιμων βημάτων για τις έρευνες υδρογονανθράκων στη Κυπριακή ΑΟΖ, οι οποίες αφορούν ζητήματα υφαλοκρηπίδας.

Σύμφωνα με γνώστες της Σύμβασης Δίκαιου της Θάλασσας (1982), η δραστηριότητα πόντισης καλωδίου, άπτεται των δικαιωμάτων ελευθερίας της θάλασσας, και ναι μεν αφορά βυθό υφαλοκρηπίδας, ωστόσο δεν πρέπει να συγχέεται ούτε με την εξερεύνηση του βυθού για υδρογονάνθρακες, που συνιστά κυριαρχικό δικαίωμα του παράκτιου κράτους, ούτε με τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα.

Σύμφωνα με τους συνομιλητές μας, ο δισταγμός της Λευκωσίας για τη πόντιση ενός καλωδίου, εγείρει το ερώτημα τόσο για τα μηνύματα που στέλνει ενόψει συνέχισης του δικού της προγράμματος για υδρογονάνθρακες στα κυπριακά νερά, το οποίο συνδέεται με θέματα υφαλοκρηπίδας, όσο και για τις νέες έρευνες βυθού που πρόκειται να κάνει για την ηλεκτρική διασύνδεση το ιταλικό πλοίο «Ievoli Relume» από το φθινόπωρο.