Καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας και της Ουκρανίας προσεγγίζει τα τρία χρόνια η μεταβίβαση του πλούτου που κατέχουν οι Ρώσοι μεγιστάνες γίνεται όλο και πιο περίπλοκη, όπως αναδεικνύεται στο ρεπορτάζ του Bloomberg. Ακόμα και η Κύπρος και η Ελβετία, που βρίσκονται ψηλά στις προτιμήσεις έχουν εισαγάγει απαγορεύσεις για την παροχή υπηρεσιών διαχείρισης σε οικογενειακές κληρονομιές με Ρώσους υπηκόους ως καταπιστευματοδόχους ή δικαιούχους.
Ενώ ορισμένοι από τους Ρώσους μεγιστάνες εξακολουθούν να αναζητούν τρόπους να διατηρούν τα οικογενειακά κεφάλαια στη Δύση, άλλοι αναζητούν τρόπους να τα μεταφέρουν σε λεγόμενες φιλικές χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή καταλήγουν να τα μεταφέρουν στη Ρωσία – ιδίως αν οι συμμετοχές τους είναι συγκεντρωμένες εκεί. Οι περισσότεροι από τους δισεκατομμυριούχους στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις επέλεξαν μάλιστα, να μεταφέρουν περιουσιακά στοιχεία στην πατρίδα τους.
Η Ρωσία από την πλευρά της, προσφέρει εδώ και χρόνια κίνητρα στους πλούσιους για να φέρουν πίσω τα χρήματά τους και έχει δημιουργήσει δομές που, όπως λέει, θα προστατεύσουν τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία. Αλλά οι ανησυχίες για τις κρατικές κατασχέσεις παραμένουν, ιδίως επειδή έχουν αυξηθεί πρόσφατα. Ένας επικριτής του Βλαντιμίρ Πούτιν προειδοποίησε στο Bloomberg ότι θα υπάρξουν και άλλες.
Δύο Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι που μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας δήλωσαν ότι τώρα μπορούν να δραστηριοποιούνται μόνο στη Ρωσία και να αποφεύγουν να σκέφτονται πιθανές κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων. Ένας άλλος μεγιστάνας στον οποίο επιβλήθηκαν κυρώσεις και ο οποίος μετέφερε περιουσιακά στοιχεία πίσω στην πατρίδα του δήλωσε ότι δεν έχει βρει ακόμη τo πώς θα χειριστεί την κληρονομία του, αλλά ότι ο ίδιος και η οικογένειά του έχουν αποφασίσει να χτίσουν μια νέα ζωή στη Ρωσία.
Ρώσοι μεγιστάνες: Κομβικό για την παγκόσμια οικονομία το τι θα απογίνει η αμύθητη περιουσία τους
Η τύχη αυτού του τεράστιου πλούτου έχει σημαντικές επιπτώσεις για τη Ρωσία, καθώς παραμένει σε μεγάλο βαθμό αποκομμένη από το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου. Οι 26 Ρώσοι μεγιστάνες του δείκτη δισεκατομμυριούχων του Bloomberg διαθέτουν συνολικά περίπου 350 δισ. δολάρια. Ο μέσος όρος ηλικίας τους είναι τα 63 έτη, πράγμα που σημαίνει ότι το πώς και πού θα επιλέξουν να μεταβιβάσουν την περιουσία τους τις επόμενες δεκαετίες θα έχει αντίκτυπο στην οικονομία και σε όλους τους επιχειρηματικούς τομείς. Ορισμένοι από τους δισεκατομμυριούχους – όπως ο μεγιστάνας των λιπασμάτων Andrey Guryev και ο μεγιστάνας του πετρελαίου Vagit Alekperov – πιθανόν να έχουν μεγάλα κομμάτια της περιουσίας τους σε μετρητά, τα οποία φυλάσσονται σε μυστικές τοποθεσίες, αναφέρει το Bloomberg. powergame.gr
Δεν είναι σαφές πώς οι Ρώσοι μεγιστάνες σκοπεύουν να μεταβιβάσουν τον πλούτο τους και δεν υπάρχει κάποια γενική τάση, σύμφωνα με την Daria Nevskaya, δικηγόρο με έδρα το Ντουμπάι που εξυπηρετεί πλούσιους Ρώσους. Οι κυρώσεις που ακολούθησαν την εισβολή στην Ουκρανία έχουν επιταχύνει τη διαδικασία σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως για τον μεγιστάνα των τηλεπικοινωνιών σε ακίνητα, Vladimir Evtushenkov, ο οποίος μεταβίβασε περιουσιακά στοιχεία στον γιο του για να θωρακίσει την εταιρεία χαρτοφυλακίου του, αφού του επιβλήθηκαν κυρώσεις το 2022. «Κάθε περίπτωση είναι μοναδική και εξαρτάται από το πού σκοπεύουν να ζήσουν οι άνθρωποι στο μέλλον και πού βρίσκονται τα βασικά περιουσιακά τους στοιχεία», δήλωσε η Nevskaya.
Ο ρωσικός πλούτος δεν μοιάζει με κανέναν άλλο μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών. Το κύμα διαδοχής που μόλις ξεκίνησε είναι το πρώτο από την εποχή πριν οι Μπολσεβίκοι καταλάβουν την εξουσία το 1917, εξαλείφοντας την ιδιωτική ιδιοκτησία. Ο σύγχρονος πλούτος της χώρας εμφανίστηκε μετά τις ανατροπές στην Σοβιετική Ένωση, όταν οι ντόπιοι επιχειρηματίες εκμεταλλεύτηκαν την πώληση περιουσιακών στοιχείων από το κράτος τη δεκαετία του 1990 για να δημιουργήσουν τους σημερινούς «γίγαντες» της χώρας. Σύντομα άρχισαν να βρίσκουν τρόπους να στέλνουν τις περιουσίες τους στο εξωτερικό, έχοντας την πεποίθηση ότι το κράτος δικαίου σε ξένες χώρες θα τους επέτρεπε να υπερασπιστούν καλύτερα τα δικαιώματά τους σε περίπτωση δικαστικής διαμάχης.
Η Ρωσία, η οποία δεν έχει φόρους κληρονομιάς για τους κατοίκους της, προσπαθεί εδώ και καιρό να ενθαρρύνει τους πλούσιους να φέρουν τα χρήματά τους πίσω στην πατρίδα τους. Η τελευταία ώθηση ξεκίνησε το 2018, όταν δημιούργησε ειδικές διοικητικές περιοχές όπου τα επαναπατριζόμενα χρήματα θα μπορούσαν να τύχουν φορολογικών πλεονεκτημάτων. Στη συνέχεια, το 2020, η κυβέρνηση επαναδιαπραγματεύτηκε τις συνθήκες διπλής φορολόγησης με ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου, αυξάνοντας ουσιαστικά το κόστος διατήρησης περιουσιακών στοιχείων εκεί.
Οι αρχές εισήγαγαν αργότερα ιδιωτικά ιδρύματα που διευκολύνουν τη μεταφορά περιουσιακών στοιχείων στους κληρονόμους, διανέμοντας αυτόματα τα περιουσιακά στοιχεία ή τα κέρδη τους σε αυτούς. Από τότε που η νομοθεσία τέθηκε σε ισχύ στις αρχές του 2022, έχουν συσταθεί περίπου 30 τέτοια ταμεία, με το τελευταίο να έχει συσταθεί μόλις μέσα στον Μάιο.
Ο Roman Margulis, διευθύνων σύμβουλος της ASB Consulting Group, η οποία βοηθά ιδιώτες να ιδρύσουν τέτοια ιδρύματα στη Ρωσία, δήλωσε ότι η εταιρεία με έδρα τη Μόσχα δέχεται 10 έως 15 ερωτήματα κάθε μήνα και ότι οι αριθμοί έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία δύο χρόνια. Ο φόβος των κυρώσεων και της δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό αυξάνει την ελκυστικότητα, πρόσθεσε.
Ωστόσο, μόνο δύο μόνο από τους ενδιαφερόμενους κατέληξαν να ιδρύσουν ιδρύματα, δήλωσε ο Margulis. Επειδή είναι τόσο νέα, πολλοί ενδιαφερόμενοι προτιμούν να περιμένουν να δουν πόσο καλά πάνε και πόσο ασφαλή είναι πριν δεσμευτούν. Επιπλέον, οι κληρονόμοι που δεν είναι φορολογικοί κάτοικοι της Ρωσίας εξακολουθούν να πρέπει να καταβάλλουν εισφορά κληρονομιάς 30%, γεγονός που καθιστά τις δομές λιγότερο ελκυστικές όταν εμπλέκονται άνθρωποι που ζουν στο εξωτερικό.
Το κύμα εθνικοποίησης περιουσιακών στοιχείων
Πέρα από τους νόμους, η Ρωσία ξεχωρίζει επειδή το επιχειρηματικό περιβάλλον της χώρας εξαρτάται από άτυπες συμφωνίες και εγγυήσεις που αναπτύχθηκαν υπό την προεδρεία του Πούτιν, ο οποίος πρόσφατα επανεκλέχθηκε για πέμπτη φορά στο τιμόνι της χώρας. Αν και έχει δηλώσει ότι δεν σχεδίαζε καμία αποκρατικοποίηση ή κρατικοποίηση, η καλή σχέση με τις αρχές είναι το κλειδί για την αποφυγή κατασχέσεων περιουσιακών στοιχείων.
Το 2023, οι εισαγγελείς κατέθεσαν σχεδόν πέντε φορές περισσότερες αγωγές για την εθνικοποίηση περιουσιακών στοιχείων από ό,τι το 2022, σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας Novaya Gazeta Europe και της Διεθνούς Διαφάνειας της Ρωσίας. Τον Φεβρουάριο, περιφερειακό δικαστήριο διέταξε τη μεταβίβαση στο κράτος τριών εργοστασίων από έναν όμιλο που αντιπροσωπεύει περίπου το 80% της ρωσικής παραγωγής σιδηροκραμάτων και ελεγχόταν από την οικογένεια του επιχειρηματία Γιούρι Αντίποφ και του επιχειρηματικού του εταίρου από τις αρχές της δεκαετίας του 1990.
«Ο κύριος ρόλος των ιδιοκτητών επιχειρήσεων είναι να προστατεύουν τα περιουσιακά στοιχεία από τους ανταγωνιστές και το κράτος», δήλωσε ο Stanislav Shekshnia, ανώτερος συνεργάτης καθηγητής επιχειρηματικότητας και οικογενειακών επιχειρήσεων στο INSEAD κοντά στο Παρίσι. «Αυτή η λειτουργία δεν μπορεί να μεταβιβαστεί με κληρονομιά, καθώς ο ρωσικός καπιταλισμός στηρίζεται σε άτυπες σχέσεις. Δυστυχώς, εδώ οι Ρώσοι μεγιστάνες απέτυχαν να δημιουργήσουν οργανισμούς ανεξάρτητους από τους ιδρυτές τους».